Bendeniz 1965 yılında Barbaros köyünde detaylı bir monografik alan araştırması yaptım. Sonra bu araştırmayı aynı sorularla 2008 yılında tekrar ettim. Yani amacımız geçen bu 43 yılda ne tür sosyolojik değişmelerin gerçekleştiğini tespit etmekti. Dolayısıyla bu çalışma esas olarak alanda yapılan bir sosyal değişme araştırmasıdır. Bu monografik araştırmada İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde bir ekip tarafından hazırlanan belirli başlıklar altında 450 soruya cevap aranmıştır. Ayrıca kendi gözlemlerimizle birlikte zamana yayarak köylülerle ayrıntılı görüşmeler yapılmış ve tüm bilgiler monografi metnine katılmıştır. Sonuçta çalışma 2016 yılında, “Ege’de Bir Köy Barbaros Monografik Araştırma” başlıklı bir kitap hâlinde yayımlanmıştır.
Sosyal değişme toplumsal yapıdaki değişmeleri ifade eder. Sosyal yapı kavramı da nüfus dâhil olmak üzere aile, ekonomi, eğitim, din ve politikayı yani sosyolojik açıdan temel sosyal kurumları, örgütlenmeleri, normları, tabakalaşmaları, sosyal değer ve tutumları kapsar. Toplumsal değişme denilince tüm bu unsurlardaki kısmi veya bütünsel değişmeler anlaşılır.
Batı Urla köyleri esas olarak Barbaros, Kadıovacık, Birgi, Uzunkuyu, Zeytinler, Nohutalanı ve Zeytineli’nden oluşur. Bunlar, aralarında belirli farklılıklar olmakla birlikte, genel özellikleri bakımından benzerlikler taşıyan köylerdir. Yani makro düzeyde Barbaros’taki özelliklerin diğer köylerde de var olduğunu söyleyebiliriz.
Bilindiği üzere bizim gibi gelişmekte olan ülkeler, henüz yapısal değişmelerini bütünüyle tamamlayamamış ülkelerdir. Yani sanayileşme, kentleşme, sekülerleşme ve demokratikleşme gibi on sekizinci yüzyıldan bu yana oluşan ve adına çağdaşlaşma denilen evrensel değişme aşamasını tam olarak gerçekleşmiş değillerdir. Üstelik bu değişme sürecine yirminci yüzyılın son çeyreğinde meydana gelen İletişim Devrimi’nin etkileri de eklenmiştir. Sonuçta tüm bu evrensel ve dönemsel gelişmeler, bunların etkileri söz konusu ettiğimiz köylerde de yoğun olarak yaşanmaktadır.
Bu platformda birkaç sayıda sürdürmek üzere Barbaros’tan hareketle bahsettiğimiz köylerdeki değişme süreç ve olgularını ele almaya, açıklayıp yorumlamaya çalışacağız. Bu köylerden Uzunkuyu ve Nohutalanı Kurtuluş Savaşı öncesi çoğunlukla Rum nüfusun yaşadığı köylerdir. Savaş sonrası buralara Balkanlardan mübadele yolu ile gelen Müslüman halk yerleştirilmiştir. Birgi ise Cumhuriyet öncesi karma (Türk ve Rum) nüfusa sahipti. Kalan dört köyün nüfusu 14 ve 15.yüzyılda Beylikler döneminde buralara göç ederek gelen Türkmen-Yörüklerden oluşmaktadır. Söz konusu köylerin bugünkü nüfusu ise şöyledir: Barbaros: 411 Uzunkuyu: 437 Zeytinler: 409 Kadıovacık: 283 Birgi: 169 Zeytineli: 389. Nohutalanı: 171.
Bu genel bilgilerden sonra önce nüfus alanındaki değişmelerden başlayarak önemli toplumsal değişme olgularına ele alabiliriz.
Dr. Aydın YAKA
